Suçta Tekerrür Nedir

Ceza hukukunda tekerrür kavramı, daha önce suç işleyerek kesinleşmiş bir mahkûmiyeti bulunan kişilerin, belirli bir süre içinde yeniden suç işlemesi durumunda farklı infaz ve ceza artırımı rejimlerine tabi tutulmasını ifade eder. Tekerrür kurumu, suçluların tekrar suç işlemesini önlemek, caydırıcılığı sağlamak ve kamu düzenini korumak amacıyla uygulanmaktadır.

Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) tekerrüre ilişkin düzenlemeler, özellikle 58. maddede ele alınmış olup, hangi hallerde tekerrür hükümlerinin uygulanacağı ve bunun infaz sürecine olan etkileri detaylı şekilde açıklanmıştır. Ayrıca, ikinci kez tekerrür (mükerrer suçluluk) durumu da cezanın infazı ve koşullu salıverilme süreci açısından özel düzenlemelere tabidir.

Bu çalışmada, ceza hukukunda tekerrürün hukuki tanımı, uygulama koşulları, ikinci kez tekerrürün sonuçları ve ceza hesaplama yöntemleri ele alınacaktır.

Tekerrür hükümleri, suçun ağırlığına ve failin önceki suçlarından edindiği sabıkaya bağlı olarak farklı şekillerde uygulanmaktadır.

5275 Sayılı İnfaz kanununun 108.maddesi tekerrür halinde işlenen suçtan ötürü mahkum olan kişinin infazına ilişkin kuralları belirlemektedir.  Hükümlünün koşullu salıverilme kurumundan yararlanması için mahkumiyeti süresince, iyi halli olarak geçirmesi gereken süreler İnfaz Kanununun 108.maddesinin ilk fıkrasında düzenlenmiştir. İlgili fırka aşağıdaki gibidir. 

İnfaz Kanunu Madde 108

“(1) Tekerrür hâlinde işlenen suçtan dolayı mahkûm olunan;

a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının otuzdokuz yılının,

b) Müebbet hapis cezasının otuzüç yılının,

c) (Ek:14/4/2020-7242/49 md.)Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuziki yılının,

d) Süreli hapis cezasının üçte ikisinin, İnfaz kurumunda iyi hâlli olarak çekilmesi durumunda, koşullu salıverilmeden yararlanılabilir. (Ek cümle:14/4/2020-7242/49 md.) Ancak, koşullu salıverilme oranı üçte ikiden fazla olan suçlar bakımından tabi oldukları koşullu salıverilme oranı uygulanır.

Ayrıca Türk Ceza Kanununun 58.maddesinde tekerrür hükümlerinin ne zaman uygulanacağına dair bir hüküm bulunmaktadır. İlgili maddenin 2.fıkrasında ise alınan ceza mahkumiyetinin süresine göre tekerrür hükümlerinin uygulama alanı bulacağı süre sınırları hakkında açıklama yapılmıştır. İlgili maddenin ilk ve ikinci fıkrası aşağıdaki gibidir

Suçta tekerrür ve özel tehlikeli suçlular

“Madde 58- (1) Önceden işlenen suçtan dolayı verilen hüküm kesinleştikten sonra yeni bir suçun işlenmesi halinde, tekerrür hükümleri uygulanır. Bunun için cezanın infaz edilmiş olması gerekmez.

(2) Tekerrür hükümleri, önceden işlenen suçtan dolayı;

a) Beş yıldan fazla süreyle hapis cezasına mahkûmiyet halinde, bu cezanın infaz edildiği tarihten itibaren beş yıl,

b) Beş yıl veya daha az süreli hapis ya da adlî para cezasına mahkûmiyet halinde, bu cezanın infaz edildiği tarihten itibaren üç yıl,

geçtikten sonra işlenen suçlar dolayısıyla uygulanmaz………..”

TCK m. 58’de tekerrür özetle şu şekilde tanımlanmaktadır:

• Tekerrür hükümlerinin uygulanabilmesi için failin önceki cezasının kesinleşmiş olması gerekmektedir.
• Yeni suçun, önceki mahkûmiyetin infazı tamamlandıktan sonra belirli bir süre içinde işlenmiş olması gerekir.
• Tekerrür halinde, fail hakkında özel infaz hükümleri uygulanır.
• Mahkeme, tekerrür durumunda güvenlik tedbirlerine de hükmedebilir.

Tekerrürün Amacı:

• Suçun önlenmesi ve caydırıcılığın sağlanması
• Suç işlemeye eğilimli kişilerin cezalandırılmasının ağırlaştırılması
• Kamu düzeninin korunması
• Adaletin sağlanması

Tekerrürün Şartları

Bir mahkûmiyetin tekerrüre esas alınabilmesi için aşağıdaki şartların sağlanması gerekmektedir:

• Önceki Mahkûmiyetin Kesinleşmesi: Failin daha önce işlediği suçtan dolayı kesinleşmiş bir mahkûmiyet kararının olması gerekir.
• Yeni Suçun İşlenmiş Olması: Fail, önceki cezasının infazından sonra tekrar suç işlemiş olmalıdır.
• Önceki ve Yeni Suçun Tekerrüre Esas Olması: TCK’da bazı suçlar tekerrüre esas alınmaz. Örneğin, adli para cezaları veya bazı hafif suçlar tekerrür kapsamında değerlendirilmez.
• Ceza Hukukunda İnfaz Edilmiş Sayılma: Tekerrür uygulanabilmesi için önceki cezanın infaz edilmiş veya infaz edilmiş sayılmış olması gerekir.

Tekerrür Halinde Uygulanacak Yaptırımlar

TCK 58’e göre tekerrür hükümlerinin uygulanması halinde mahkeme şu tedbirlere başvurabilir:

• Özel İnfaz Rejimi: Tekerrüre düşen kişiler için farklı infaz süreleri ve denetimli serbestlik koşulları uygulanabilir.
• Hak Yoksunluğu: Mahkeme, failin belirli hakları kullanmasını yasaklayabilir.
• Güvenlik Tedbirleri: Suçun türüne göre, fail hakkında bazı güvenlik tedbirlerine karar verilebilir.

2. Kez Tekerrür (İkinci Kez Tekerrür) ve Hukuki Sonuçları

Tekerrür hükümlerinin uygulanması; daha öncede bahsettiğimiz üzere, önceden işlenen bir suç hakkında verilen hüküm kesinleştikten sonra yeni bir suçun işlenmesi halinde söz konusu olmaktadır. Böyle bir durumda Türk Ceza Kanunu’nun 58.maddesi ve hükümleri uygulama alanı bulacaktır. Bunun için ise cezanın infaz edilmiş olması şartı aranmamaktadır. Zira tekerrür hükümlerinin uygulanabilmesi için önceki hükmün kesinleşmesi ve ikinci suçun bu kesinleşmeden sonra işlenmesi gerekmektedir. Cezanın herhangi bir surette infaz edilmiş olması şartı aranmamaktadır. 

İkinci kez tekrerrür hükümlerinin uygulama alanı bulması halinde hükümlü hakkında koşullu salıverilme kurumu işletilmeyecektir. Bu kuralın uygulama alanı bulabilmesi için bir takım şartların varlığı aranmaktadır. Bu şartlar sırasıyla:

1. Sanığın işlediği suçların yeni yasa dönemini kapsayan 1 Haziran 2005 tarihinden sonra işlenmiş olması gerekir.
2. İkinci suç için tekerrüre esas olarak ilk suçun esas alınması gerekmektedir.

Belirtilen koşulların oluşması halinde ikinci kez mükerrirlik hükümlerinin uygulama alanı bulacağı ve bunun sonuncunda hükümlüye ilişkin şartlı salıverilme kurumun işletilemeyeceği kabul edilmektedir.

Türk Ceza Kanunu madde 58’de yer alan tekerrür hükümlerine niteliğine ilişkin Yargıtay’ın görüşü şu şekildedir.
Yargıtay’a göre tekerrür, her ne kadar güvenlik tedbirlerine ilişkin bir kısımda yer alsa da ilgili düzenlemenin maddi ceza hukukuna ilişkindir. İlk tekerrür hükümleri uygulandıktan sonra fail tekrar suç işlediğinde ikinci kez tekerrür (mükerrer suçluluk) gündeme gelir. Bu durumda:

• Koşullu salıverilme süresi daha uzun hale gelir.
• Mahkeme, daha ağır bir ceza verilmesine karar verebilir.
• Ceza infaz süresi artabilir.

Özellikle ikinci kez tekerrüre düşen suçluların topluma yeniden kazandırılma ihtimali düşük görüldüğünden, infaz süreci daha katı kurallara tabi olur.

---

İkinci Kez Tekerrür Bozma

Eğer fail hakkında verilen ilk tekerrür kararı usul veya esas bakımından hatalıysa, Yargıtay veya ilgili mahkeme bu kararı bozabilir. Bozma işlemi, infaz sürecini etkileyebileceği gibi failin lehine veya aleyhine sonuçlar doğurabilir.

İkinci Kez Tekerrür ve Şartlı Salıverilme

Tekerrür halinde şartlı salıverilme süreleri normalden daha uzun hale gelir:

• İlk Tekerrürde: Fail cezasının 2/3’ünü infaz etmeden şartlı salıverilmeden yararlanamaz.
• İkinci Tekerrürde: Fail cezasının 3/4’ünü infaz etmeden şartlı salıverilmeden yararlanamaz.

Örneğin, 12 yıl hapis cezası alan bir kişi:

• Normalde 6 yıl sonra şartlı salıverilmeye hak kazanırken,
• İlk tekerrürde 8 yıl,
• İkinci tekerrürde 9 yıl sonra salıverilebilir.

Tekerrür Ceza Hesaplama
Tekerrür hesaplamaları, cezaevleri infaz birimleri tarafından gerçekleştirilir.
Suçta tekerrür hükümleri uygulanan kişiye uygulanacak infaz rejimi aşağıda anlatılacağı üzere “mükerrirlere özgü infaz rejimi”dir. Ancak, hakkında mükerrirlere özgü infaz rejimi uygulanan hükümlünün cezaevinde koşullu salıverilme süresi, tekerrüre esas alınan cezanın en ağırından daha fazla olamaz (5275 sayılı İnfaz Kanunu md. 108/2).

Suçta tekerrür hükümlerinin nasıl uygulanacağına örnek vermek gerekirse; ilk işlediği suç nedeniyle 9 ay hapis cezası, daha sonra işlediği yaralama suçu nedeniyle de 6 yıl hapis cezasına mahkum edilmiş hükümlü hakkında tekerrür ile ilgili diğer koşulların da oluştuğunu varsayalım. Tekerrür hükümleri uygulanmasaydı hükümlü cezasının 1/2’si olan 3 yılı cezaevinde geçirdikten sonra koşullu salıverilme hakkı kazanacaktı. Tekerrür hükümleri uygulandığında ise cezasının 2/3’ünü, yani 4 yılını cezaevinde geçirdikten sonra koşullu salıverilme hakkı kazanır. Ancak, 5275 sayılı yasanın 108/2 maddesi gereği, tekerrüre esas alınan ilk mahkumiyetin ceza miktarı 9 ay olduğundan, hükümlünün koşullu salıverilmesi için 4 yıl değil, 3 yıl 9 ay cezaevinde kalması yeterli olacaktır.

5275 sayılı kanun 108/2; Tekerrür nedeniyle koşullu salıverme süresine eklenecek süre, tekerrüre esas alınan cezadan ağır olamaz
✅Örneğin 12 yıllık bir cezaya 3 aylık bir ceza tekerrüre esas alınmışsa müddetname nasıl düzenlenmelidir?
✅Tekerrür olmasa 1/2 oranla 6 yıl, 1.tekerrürde 2/3 infaz oranıyla 8 yıl olur.
✅Ancak koşullu salıverme süresine eklenecek miktar, tekerrüre esas alınan cezadan daha ağır olamayacağından müddetnamede 12 yılın 2/3 ü (8 yıl) yerine 1/2 oranla 6 yıl+ 3 ay yazması gerekir.
Yani cezaevinde 1 yıl 9 ay daha az kalınmalıdır

TCK 191. TEKERRÜR

İzlenen suç politikası gereğince madde metninde, uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi kullanmak değil, kullanmak amacıyla uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, bulundurmak veya kabul etmek eylemleri suç olarak tanımlanmış bulunmaktadır. Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişiler sonuç itibariyle tıbbi destek ve terapiye ihtiyaç duyan kişilerdir. Bu sebeplerden ötürü kanun amddesinin ikinci fıkrasında, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişinin, denetimli serbestlik tedbirine tabi tutulması veya kendisi hakkında tedaviye başvurulması gerektiği kabul edilmiştir.

Türk Ceza Kanununun 191.maddesinin ilgili üçüncü fırkasında ise, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişiler hakkında uygulanması gereken tedavi ve denetimli serbestlik tedbirine yönelik düzenlemeler yapılmıştır. Düzenleme ilişkin madde metin oldukça açık bir şekild yazıldığı için metne ilişkin ayrıca bir açıklama yapılmasına gerek görülmemiştir. Dördüncü fıkrada ise denetimli serbestlik tedbirine ilişkin süre belirlemesi yapılmıştır.

191.Madde uyarınca kişi suçu işlediği vakit hakkında kamu davasının ertelenmesi kararı verilecek ve kişi bir denetim süresine tabi tutulacaktır. Madde metni aşağıdaki gibidir. 

Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak^[77]

Madde 191- (Değişik: 18/6/2014 – 6545/68 md.)

(1) Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(2) Bu suçtan dolayı başlatılan soruşturmada şüpheli hakkında 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 171 inci maddesindeki şartlar aranmaksızın, beş yıl süreyle kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilir.

Ancak kişinin erteleme süresi zarfında kişinin kullanmak için tekrar uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alması, kabul etmesi veya bulundurması ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanması, 4.maddeye atıfla 5.madde uyarınca ihlal sebebi sayılır ve kişi hakkında kamu davası açılır.

01.06.2005 Tarihinden Önce ve Sonra İşlenen Suçlarda Tekerrür Uygulaması

Tekerrür uygulamasında 01.06.2005 tarihinden önce ve sonra işlenen suçlara ilişkin bir ayrıma gidilmesinin nedeni, tekerrürün, 5237 sayılı yürürlükteki TCK ile 765 sayılı mülga TCK’de farklı nitelikte düzenlemiş olmasıdır. Mülga TCK’de maddi ceza hukuku kurumu olarak düzenlenen tekerrür, 01.06.2005 tarihinde yürürlüğe giren 5237 sayılı Kanun’da ise güvenlik tedbiri ve infaz kurumu olarak düzenlenmiştir.

Tekerrürün hukuki niteliğinde, yürürlükteki TCK ile mülga TCK arasında bu tür bir ayrıma gidilmesi uygulamada bazı farklı sonuçlara neden olmaktadır. Şimdi, söz konusu farklı sonuçları inceleyelim:

Tekerrüre esas suç (birinci suç) 01.06.2005 tarihinden önce işlenir, tekerrür hükümleri uygulanacak suç (ikinci suç) söz konusu tarihten sonra işlenirse; sanık hakkında suçta tekerrür hükümleri uygulanabilir. Zira, tekerrür hükümlerinin uygulanacağı suç, yürürlükteki yeni TCK döneminde işlenmiştir.

Tekerrüre esas suçla (birinci suç) tekerrür hükümleri uygulanacak suç (ikinci suç) 01.06.2005 tarihinden önce işlemişse tekerrür hükümlerine başvurulamaz. Mülga TCK’nin yürürlükte olduğu zaman zarfında geçerli olan sistem, yürürlükteki yeni TCK ile ortadan kaldırılmıştır. Her iki suçun da mülga TCK döneminde işlenmesi halinde; yürürlükteki TCK lehe olup, yürürlükteki TCK’nin tekerrür hükümlerini düzenleyen 58’inci maddesi infaz hukukunu ilgilendirdiği için ve aleyhe olduğundan ötürü sanık hakkında tekerrür hükümlerine başvurulamaz.

Suçta Tekerrür Hükümlerinin Uygulanamayacağı Haller

Kanun’da düzenlenen belirli hallerde suçta tekerrür hükümlerine başvurulamaz. Yaş küçüklüğü, genel ve özel af, ceza erteleme, koşullu salıverilme, fiilin suç olmaktan çıkması, belirli suçlar hakkında yabancı mahkemece verilen hükümler, uzlaşma, dava zamanaşımı gibi belirli durumlarda suçta tekerrür hükümleri uygulanamaz. Şimdi, söz konusu durumları açıklayalım:

• Yaş Küçüklüğü

Tekerrür hükümleri, 18 yaşından küçük çocukların işlediği suçlarda uygulama alanı bulmaz. İlk suçunu 18 yaşından küçükken işlemiş, ikinci suçunu ise 18 yaşından sonra işlemiş olsa dahi ilgili hakkında tekerrür hükümlerine başvurulmaz.

• Genel ve Özel Af

Mahkumiyeti, tüm hukuki sonuçları ile ortadan kaldıran af türüne “genel af” denir. Genel aftan yararlanmış mahkumiyetler hakkında suçta tekerrür hükümleri uygulanmaz. Özel af ise mahkumiyetin tüm sonuçlarıyla birlikte ortadan kalkması sonucunu doğurmaz; yalnızca hükümlünün fiilen ceza infaz kurumunda kalmasını veya cezanın niteliğinin değişmesine neden olur. Bu bakımdan, özel aftan yararlananmış mahkumiyetler hakkında suçta tekerrür hükümlerine başvurulabilir.

• Ceza Erteleme

5237 sayılı yürürlükteki TCK, hapis cezasının ertelenmesi durumunda deneme süresinin iyi halli geçirilmesi halinde cezanın infaz edilmiş kabul edileceğini düzenlemektedir. Bu bakımdan, anılan Kanun’un yürürlükteki döneminde verilen erteleme kararlarının, hem deneme süresi zarfında hem de deneme süresi sonrasında TCK md.58’de düzenlenen süreler zarfında ikinci suç işlenirse suçta tekerrür hükümlerine başvurulabilir.

765 sayılı mülga TCK’nin yürürlükte olduğu dönemde mahkum olunan cezanın ertelenmesi durumunda deneme süresinin iyi halli geçirilmesiyle mahkumiyet vaki olmamış kabul edileceğinden dolayı, deneme süresi sona erdikten sonra işlenmiş ikinci suç sebebiyle suçta tekerrür uygulamasına başvurulamaz.

• Koşullu Salıverilme

Hakkında koşullu salıverilme kararı verilen hükümlü tekrar suç işlediği takdirde tekerrür hükümleri uygulama alanı bulur.

• Fiilin Suç Olmaktan Çıkması

Suça konu fiil daha sonra çıkarılan bir kanunla birlikte suç olmaktan çıkarılırsa, söz konusu fiil ile ilgili olarak tekerrür hükümlerine başvurulamaz.

• Kabahatler

Kabahatler, kendi araçlarında ve suçlarla tekerrüre konu edilemez.

• Yabancı Ülke Mahkeme Kararları

Yabancı ülke mahkemelerince verilen hükümler hakkında suçta tekerrür hükümleri uygulanmaz. Fakat bu kuralın bir istisnası mevcuttur: kasten öldürme, kasten yaralama, yağma, dolandırıcılık, uyuşturucu veya uyarıcı madde ve ticareti ile parada veya kıymetli damgada sahtecilik suçları hakkında verilen yabacı ülke mahkemeleri kararları hakkında tekerrür hükümlerine başvurulur.

• Sırf Askeri Suçlar

Sırf askeri suçlar ile diğer suçlar ve kasten işlenen suçlarla taksirle işlenen suçlar arasında tekerrür hükümlerine başvurulmaz.

• Uzlaşma, Dava Zamanaşımı, Ön Ödeme

Sanık hakkında uzlaşma, dava zamanaşımı ve ön ödeme söz konusu olduğunda cezaya mahkumiyet sonucu doğmaz. Bu bakımdan, söz konusu durumlarda sanık hakkında tekerrür hükümleri uygulanmaz.

• Tazyik Hapsi, Güvenlik Tedbirleri, Disiplin Cezaları

Tazyik hapsi, güvenlik tedbirleri ve disiplin cezaları söz konusu olduğunda suçta tekerrüre başvurulmaz.

• Adli Para Cezası

Kesin nitelikli adli para cezaları hakkında tekerrür uygulanmaz.

• Seçenek Yaptırımlar

Hapis cezasından çevrilen adli para cezası istisna olmak kaydıyla, seçenek yaptırımlar tekerrüre esas teşkil etmez.

Ceza Hukukunda Suçta Tekerrür ve Ek Savunma

Sanık hakkında suçta tekerrür hükümleri uygulanacaksa mutlaka bu hususa ilişkin savunmasının alınması gerekir. İddianamede tekerrür hükümlerinin uygulanmasına dair bir iddia yoksa, sanığa duruşmada okunan adli sicil kaydında tekerrüre esas mahkumiyetler varsa, sanık adli sicil kaydına karşı beyanda bulunmuşsa savunma hakkını kullanmış sayılmaktadır (Yargıtay Ceza Genel Kurulu 2013/103 karar, 2013/134 karar).

---